خانواده و بجران نوجوانی

از زمره مهم‌ترین، حساس ترین، خلاق ترین و پربارترین دوره زندگی دوره نوجوانی است. با شروع دوره نوجوانی و هم‌زمان با تغییرات فیزیولوژیک و جسمانی، ذهن انسان از حالت خام قبلی خارج شده و صورت انتزاعی به خود می گیرد. در تفکرات نوجوان استدلال، استنتاج و پرداختن به مفاهیمی مثل موضوعات و نگرانی های مربوط به آینده، مفاهیم وجودی و نگرش به خود و جهان هستی به شکل مستقل از نگرش خانواده شکل می گیرد. در این نوشتار به مبحث خانواده و بحران‌های نوجوانی پرداخته ایم.مفاهیم معنوی و ارتباط انسان با اخلاقیات تقویت می گردد. وابستگی های نوجوان و دغدغه های او از مسائل مربوط به خانواده فراتر می رود و وسعت بیشتری پیدا می کند. در این دوره است که ارتباطات اجتماعی موجودیت رسمی تری پیدا می کند و اثرگذاری و اثرپذیری در قالب گروه همسالان و جامعه پیرامون انسان به فعل می رسد .ارتباط خانواده و نوجوان ارتباطی به غایت ظریف و در خور تامل و دقت است. یکی از مهم‌ترین عملکردهای دوره رشد انسان یعنی عملکرد تحصیلی مورد موشکافی خانواده و اجتماع قرار می گیرد. ضمن اینکه رفتارها، هیجانات و دغدغه ها و افکار نوجوان به عنوان زمینه زندگی آتی او در نظر گرفته می شود. در این دوره است که والدین مسئول و خردمند تلاش می کنند تا ضمن احترام به اصول و موازین استقلال ذهنی نوجوان خود، با صمیمیت و حمایت همه جانبه در کنار نوجوان خود باشند. حرف ها، دل‌مشغولی ها و نگرانی های او را فعالانه بشنوند، با او همدلی کنند و بهترین مأمن ذهن پرسشگر و جوان و جسور او باشند. او را در امور مهم و تصمیم گیری های زندگی مشارکت دهند. از نظراتش استفاده کنند، نقد او را بشنوند و بفهمند و برای او وقت اختصاصی جهت گفت و شنود در نظر بگیرند.

همه اینها سبب کمک به اعتماد نفس در حال نزج و نمو نوجوان می گردد و او را به دنیا و آینده معتمد می سازد. این گونه است که والدین می توانند همیشه در کنار نوجوان خود باشند، از او در جایگاه خطر مراقبت کنند، از وقایع درونی و بیرونی وجود او مطلع باشند و بهتر از هر منبع بیرونی برای ذهن کنجکاو فرزندشان محل رجوع باشند.

یکی از مهم ترین بخش های مراقبت از نوجوان دانش آموز، تداوم مراقبت از بعد موضوع زمان و همچنین چهارچوب و قواعد مراقبت از بعد کیفیت مراقبت می باشد. به طور کلی مراقبت والدین باید ثبات داشته باشد. به شرایطی که گاهی هستند و گاهی نیستند نمی توان زیاد دل بست یا اعتماد کرد . اگر بین پدر و مادر شیوه ای از رویکرد به نوجوان مورد هماهنگی و اتفاق نظر نباشد تعارض و گیجی و سردرگمی به وجود می آورد . همین تعارض است که ممکن است در نوجوانی که در حال گذراندن دوره شکل گیری شخصیت و هویت و جهان‌بینی خود است ایجاد اضطراب کند یا اینکه او را از محیط هرج و مرج و نامعلوم خانواده دور کند و برای رفع تشنگی ذهنی و عاطفی ، به آبشخور ناامن و غیرمطمئنی رجوع کند . باید در نظر داشت که هرچه فضای ارتباطی والدین و خویشان و نزدیکان قابل اعتماد، بیشتر هماهنگی و انسجام داشته باشد، هر چه در طی زمان رشد ،خانواده ثبات و صمیمیت ذهنی و احساسی بیشتری با فرزند خود داشته باشد و هر چه قواعد و قوانین جاری در خانواده مشخص تر و هماهنگ تر باشد، شکل گیری هویت، هیجان و نوع تفکر نوجوان به زندگی هم بهتر و قابل کنترل تر خواهد بود. مطمئنا دانش آموز نوجوان ما آیینه عملکرد خانوادگی ماست یعنی هر آنچه که در محیط و فضای فکری و عاطفی خانواده می گذرد در او انعکاس خواهد داشت. اگر خانواده به این موضوع می اندیشند که نتیجه و حاصل عمرشان را در محیط امن و سالم و با نظارت و مراقبت درست پرورش دهند می توانند نکات زیر را مورد توجه و اجرا قرار دهند .

ارتباط خانواده و نوجوان ارتباطی به غایت ظریف و در خور تأمل و دقت است‎

1. هماهنگی بین پدر و مادر نکته بسیار مهمی است. پدر و مادر مانند ماه و خورشید و فرزندان ، ستارگان آسمان زندگی . پدر و مادر با هم همراه و همدل و هم رأی هستند و در ارتباط با فرزندان هیچ گونه شکاف یا فاصله ای در نظرات آنها وجود ندارد . پدر و مادر پیش از اعلام نظر ، در محیط خصوصی خود اختلاف خود را در ارتباط با فرزندانشان حل می کنند و پس از رسیدن به اتفاق نظر با رأی واحد با فرزند خود گفتگو می‌کنند . برای فرزند نیز رأی و نظر پدر ، نظر مادر است و برعکس . خصوصا در دوره نوجوانی که ذهن جسور و جستجوگر نوجوان به دنبال صمیمیت و مرجع قابل دسترسی برای خود می گردد این موضوع اهمیت مضاعف پیدا می کند .
2. دوام و ثبات مراقبت از نوجوان در طول زمان و بدون خستگی و دل زدگی ادامه می یابد . پرورش مسئولانه همیشه وجود دارد و مراقبت به گونه ای اتفاق می افتد که نوجوان ما همیشه احساس امنیت کند. همیشه این حس را داشته باشد که چشمان مهربان و مراقب خانواده به او توجه دارند . در مقابل خطرات از او محافظت می کنند . خوبی ها و نکات مثبت رفتاری ، فکری یا تحصیلی او را به موقع می بینند و به موقع تشویق می کنند و به آن افتخار می کنند و در مقابل مسائلی که ضعف و خطر در آن وجود دارد قاطعانه ایستاده اند و به مسیر درست هدایت می کنند .
3. برای ایجاد قوانین و قواعد درست رفتاری و ارتباطی و تحصیلی و تعیین آزادی ها و خط قرمز ها همیشه نوجوان را دخیل می کنند و سعی دارند نظر او را جلب کنند . طوری که نوجوان احساس تحمیل یا اسارت نداشته باشد و حتی بتوان نقدهای او را شنید و پاسخگو بود . وقتی نوجوان در این اصول خود را شریک و سهیم بداند نسبت به آن احساس خوشایندی دارد و بهتر هم به آن عمل خواهد کرد.

منبع