توانایی‌های نوزاد خود را بشناسید
مرکز مشاوره روانشناسی موسسه امیدان حضور جوان در رابطه با آشنایی هر چه بیشتر مخاطبان با روانشناسی کودک ، توانایی های نوزادان را مرور می کند. در این نوشتار به شما کمک می کنیم توانایی‌های نوزاد خود را بشناسید.
در اواخر سده ی نوزدهم ، ویلیام جیمز اظهار داشت که نوزاد دنیا را به صورت صحنه آشفته از صوت و تصویر تجربه می کند. این اندیشه تا اواخر دهه هزار و نهصد شصت رواج داشت. اما اکنون می دانیم که در همان بدو تولد تمام دستگاه های حسی نوزاد فعالند و او کاملا آماده یادگیری درباره محیط جدید خود است. از آنجا که شیرخوارگان قادر نیستند توضیح دهند که چه می کنند و چه می اندیشند ، روانشناسان برای بررسی توانایی آنها به ابداع برخی شیوه های بسیار ابتکاری پرداخته اند. اساس این روش ها ، ایجاد تغییراتی به شیوه خاص در محیط کودک و مشاهده پاسخ های کودک است. برای مثال محققی ممکن است صوت یا نور چشمک زنی را ارائه کند و آنگاه ببیند که ضربان قلب کودک تغییر می کند یا سرش را بر می گرداند و یا محکم تر به پستانک مک می زند یا نه. در بعضی موارد، پژوهشگر دو محرک را هم‌زمان ارائه می کند تا ببیند آیا کودک به یکی از آنها مدت طولانی تری نگاه می کند یا نه. نگاه طولانی تر به یکی از دو محرک ، دلالت بر آن دارد که کودک توانسته است محرک ها را از هم متمایز سازد و یکی را بر دیگری ترجیح دهد. در این قسمت ، برخی یافته های پژوهشی در مورد توانایی های نوباوگان را با بررسی های مربوط به بینایی شیرخواره ها مقایسه می کنیم.
بینایی نوزاد
نوزادان از دقت بینایی کمی برخوردارند ، بسیار نزدیک بین اند و توانایی آنها در تغییر نقطه تمرکز چشم محدود است. با این همه دید کودکان در دوسالگی به خوبی دید بزرگسالان می شود. نوزادان به رغم نارسایی بینایی ، وقت زیادی را فعالانه صرف نگاه کردن به اطراف خود می کنند. آنها به شیوه منظمی جهان اطراف خود را از نظر می‌گذرانند و هر وقت شیء یا تغییری در میدان بینایی آنها پدیدار شود ، مکث می کنند . نوزادان مخصوصا مجذوب قسمت هایی از محیط خود می شوند که از بیشترین تضاد برخوردارند. مانند لبه های اشیا . آنها به جای وارسی کل شیء چنانکه شیوه بزرگسالان است ، به قسمتی از آن نگاه می کنند که بیشترین لبه ها را دارد. نوزادان ، طرح های پیجیده را نیز بر طرح های ساده و طرح های انحنادار را بر طرح های متشکل از خطوط مستقیم ترجیح می دهند.
هرچند نوباوگان به جست و جو در چهره مراقبان خود علاقه‌مندند ، تحقیقات نشان داده است که آنها صرفا مجذوب چهره نمی شوند بلکه مجذوب خصوصیاتی از قبیل خط های منحنی ، حرکت و پیچیدگی می شوند.
امکان اینکه رجحان ذاتی و ناآموخته ای برای چهره انسان وجود داشته باشد در ابتدا توجه زیادی بر نانگیخت. تحقیقات بعدی نشان داد که نوزادان صرفا مجذوب چهره آدمی نشوند بلکه مجذوب خصوصیات برانگیزنده از قبیل خط های منحنی ، تضاد زیاد ، لبه های جالب و حرکت و پیچیدگی می شوند که همه در چهره آدمی دیده می شوند. نوزادان بیشتر به خطوط پیرامونی چهره نگاه می کنند ، با این حال تا دوماهگی توجه آنها بیشتر بر اجزای چهره از قبیل چشم ، بینی و دهان متمرکز می شود. در این مرحله ، والدین ممکن است با خوشحالی متوجه شوند که نوزاد شروع به برقراری ارتباط چشمی کرده است.
شنوایی نوزاد
نوزادان در برابر صدای بلند یکه می خورند. و علاوه بر این ، سرشان را به سوی منبع صدا برمی گردانند. نکته جالب آن است که پاسخ گرداندن سر در حدود شش هفتگی ناپدید می شود و تا سه یا چهار ماهگی یعنی شروع مرحله جست و جوی چشمی منبع صدا ، دیده نمی شود. ناپدید شدن موقت مثل گرداندن سر ، احتمالا نشان دهنده گذر رشد از مرحله پاسخ بازتابی و تحت کنترل منطقه زیر قشری مغز ، به مرحله کوشش ارادی برای یافتن منبع صداست. در چهار ماهگی ، کودکان حتی در تاریکی هم دست خود را در جهت منبع صدا حرکت می دهند. در شش ماهگی ، کودکان به صداهایی که با مناظر جالب همراه باشند ، توجه فراوان نشان می دهند و می تواند محل صدا را دقیق تر مشخص کنند. پیشرفت این توانایی با ورود به سال دوم زندگی نیز همچنان ادامه می یابد.
نوزدادان تفاوت بین صداهای شابه را از قبیل دو صوت که روی مقیاس موسیقی فقط یک نت با هم تفاوت دارند نیز در می یابند. و صدای انسان را از صداهای دیگری تمیز می دهند. در کنار این ، نوزادان می توانند خصوصایت متنوع گفتار انسانی را نیز تمیز دهند. برای مثال ، نوزاد یک ماهه می تواند صداهای مشابه مانند پا و با را از یکدیگر تمیز دهد. نکته جالب اینکه برخی از اصوات گفتار را نوباوگان بهتر از بزرگسالان از هم تمیز می دهند. همان صداهایی که بزرگسالان آنها را به عنوان اصوات همانند می شنوند. زیرا در زبان مادریشان تمایزی بین آنها وجود ندارد. برای مثال را و لا در زبان انگلیسی صداهای مجزایی هستند ولی در زبان ژاپنی نمی توانند آنها را از هم تمیز دهند.
با رسیدن کودک به شش ماهگی ، اطلاعات او درباره زبان به حدی رسیده است که می تواند اصواتی را که در زبانش رابج نیستند بکار نبرد. بنابراین به نظر می رسد نوزاد آدمی با برخی ساز و کارهای ادراکی همخوان با وبژگی های گفتاری انسان به دنیا می آید، همان سازوکارهایی که او را در فراگیری زبان یاری می دهد.
چشایی و بویایی نوزاد
نوزادان اندکی پس از تولد تفاوت مزه ها را تمیز می دهند و مایعات شیرین را به مایعات شور ، تلخ ، ترش یا بی مزه ترجیح می دهند. پاسخ مشخص نوزاد به مایع شیرین ، حالتی شبیه لبخند ملایم است که گاه با لیس زدن بر لب ها همراه می شود. محلول ترش ، باعث غنچه شدن لب ها و چین افتادن بر بینی می شود. در پاسخ به محلول تلخ ، کودک شیرخواره برای نشان دادن بیزاری خود ، با لب و لوچه آویزان ، زبانش را بیرون می آورد.
نوزادان بوهای مختلف را نیز از هم تمیز می دهند. آنها سرشان را در جهت بوی خوش برمی گردانند ، و ضربان قلب و تنفس آنها به نشانه بذل توجه کاهش می یابد. بوهای آزارنده از قبیل بوی آمونیاک یا تخم مرغ فاسد ، باعث می شود نوزادان سرشان را به طرف دیگری برگردانند و ضربان قلب و سرعت تنفس آنها به نشانه پریشانی افزایش یابد. نوباوگان حتی قادر به تمیز تفاوت هایی جزئی بین بوها هستند. نوزاد فقط پس از چند روز شیر خوردن ، پیوسته سرش را به سوی دستمال آغشته به شیر مادر بر می گرداند و آن را به دستمال آغشته به شیر مادران دیگر ترجیح می دهد. فقط شیرخوارگانی که از سینه مادر تغذیه می شوند بوی مادرشان را تشخیص می دهند. وقتی به شیرخوارگانی که با شیشه شیر تغذیه می شوند ، امکان انتخاب بین بوی شیشه شیر و پستان مادر داده می شود ، دومی را انتخاب می کنند. بنابر این به نظر می رسد که نوعی رجحان فطری برای رایحه شیر مادر وجود دارد. به طور کلی توانایی تمیز بوها از لحاظ سازگاری اهمیت دارد و به نوباوگان کمک می کند از مواد آسیب زا اجتناب ورزند و از این راه بر احتمال بقای خود بیفزایند.
