درمان ناهنجاری های کودکان

کودکان انواع مختلفی از رفتارها را نشان می‌دهند که به نظر بزرگ‌سالان رفتارهای مزاحم، ناراحت‌کننده و نامطلوب است اما تعدادی از این رفتارها تقریباً جنبه‌ی جهانی دارند و بیش‌ترین فراوانی را در بین کودکان دارند. در این مقاله به علل و درمان رفتارهای ناهنجار در کودکان می‌پردازیم.

تعریف رفتار هنجار:

هَنجار در اصطلاح دانش جامعه‌شناسی به یک الگوی رفتاری گفته می‌شود که روابط و کنش‌های اجتماعی را تنظیم می‌کند، اکثریت جامعه خود را به آن پایبند می‌دانند و در صورتی که شخصی آن را رعایت نکند، جامعه او را مجازات می‌کند.در ضمن باید گفت که هنجار با قانون کنترل می‌شود در حالی که این حکم در مورد ارزش‌ها صدق نمی کند.

هنجارهای درونی، هنجارهایی هستند که در صورت عدم رعایت آن‌ها، مجازات رسمی و مشخصی وجود ندارد. هنجارهای بیرونی، هنجارهایی هستند که برای اعضای یک جامعه از پیش تعیین گشته است. ترس از مجازات و میل درونی، اعضای جامعه را به پیروی از هنجار ترغیب می‌کند. اگر هنجارها در جامعه‌ای ثبات نداشته باشند، یا با برخی نظم‌های دیگر اجتماعی در تضاد و تعارض باشند، افراد جامعه کم‌تر از هنجارها پیروی خواهند کرد. هنجارها در جوامع مختلف، ممکن است متفاوت یا حتی متضاد باشند. بی‌هنجاری باعث از بین رفتن استحکام نظام اجتماعی می‌شود. انواع دیگر قاعده‌مندی‌های نظام اجتماعی، عادتها و رسمها هستند.

تعریف رفتار ناهنجار:

باتوجه به افراد، سن و جنسیت آن‌ها، موقعیت‌ها و فراوانی تکرار نشانه‌های رفتاری متفاوت است و تعریف منطقی ندارد بلکه تعریف آن نسبی و بر حسب میزان فاصله‌ی آن رفتار با رفتار دیگران (رفتار عادی) است.
چگونگی تشخیص رفتار ناهنجار:
ویژگی‌های رفتاری را می‌توان در یک پیوستار ترسیم کرد و مورد بررسی قرار داد یعنی اکثر رفتارها (پرخاشگری، گوشه‌گیری و …)  از همه‌ی افراد عادی نیز در طول زندگی سرمی‌زند اما بیش‌تر از لحاظ درجه‌، شدت و استمرار است تا صرف نوع رفتار و در واقع رفتار ناهنجار معمولاً اغراق‌آمیزتر در مقایسه با دیگران است.

چگونگی تشخیص رفتار ناهنجار:
ویژگی‌های رفتاری را می‌توان در یک پیوستار ترسیم کرد و مورد بررسی قرار داد یعنی اکثر رفتارها (پرخاشگری، گوشه‌گیری و …)  از همه‌ی افراد عادی نیز در طول زندگی سرمی‌زند اما بیش‌تر از لحاظ درجه‌، شدت و استمرار است تا صرف نوع رفتار و در واقع رفتار ناهنجار معمولاً اغراق‌آمیزتر در مقایسه با دیگران است.

ناهنجاری‌های رفتاری شایع:

کودکان انواع مختلفی از رفتارها را نشان می‌دهند که به نظر بزرگ‌سالان رفتارهای مزاحم، ناراحت‌کننده و نامطلوب است اما تعدادی از این رفتارها تقریباً جنبه‌ی جهانی دارند و بیش‌ترین فراوانی را در بین کودکان دارند

انواع ناهنجاری ها در کودکان:

دروغ‌گویی:
از رایج‌ترین مشکلات کودکان در سنین ابتدایی و در نتیجه‌ی علل گوناگونی است، در کودکان پیش‌دبستانی بیش‌تر جنبه‌ی تخیلی دارد در حالی که در سنین بالاتر به خاطر فرار از تنبیه یا تهدید به تنبیه است، گروهی نیز خصوصاً پسران به خاطر زرنگی و زیرکی و فرار از مجازات برای قانون‌شکنی است، گاهی نیز ارتباط با احساس ناامنی کودک دارد به طوری که کودک برای جلب توجه دیگران و کسب اعتبار بین دوستان خود دروغ می‌پردازد و البته نقش الگویی والدین و بزرگ‌ترها نیز در دروغ‌گویی بر کسی پوشیده نیست.

کم‌رویی و گوشه‌گیری:
در گذشته والدین و معلمان، کم‌رویی را رفتاری هنجار و گاه قابل ستایش برمی‌شمردند.  امروزه روان‌شناسان معتقدند گوشه‌گیری زیاد می‌تواند نشانه‌ای از ناسازگاری فرد و مساعدترین وضعیت برای ابتلا به بیماری روانی باشد غالباً علت این رفتار، یعنی تنش‌ها و عدم رضایت درونی فرد بیان نمی‌شود و در نتیجه حل نشده باقی می‌ماند و ممکن است به انحراف جدی‌تر بیانجامد.
این کودکان به  سبب رنج ناشی از احساس ناامنی و بی‌کفایتی در خود، افرادی ناشاد بوده و به دنیای درون خود پناه می‌برند در حالی که آن‌ها به شدت نیاز دارند توانایی‌‌ها و قابلیت‌هایشان شناسایی شود تا احساس ارزشمندی در گروه را داشته باشند.

نگرانی:
نگرانی شکل تخیلی‌ ترس است و معمولاً اغراق غیر منطقی در مورد حوادثی است که احتمالاً رخ خواهد داد. نگرانی نسبت به تکالیف و نمرات مدرسه یکی از متدوال‌ترین موارد است، البته نگرانی‌های نسبتاً مشابهی در کودکان دیده می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها خانه و روابط خانوادگی و پس از آن مسائل و مشکلات مدرسه است. فرد نگران ناراحتی خود را در درون خود می‌ریزد و با افزایش اضطراب خود رفتارهایی چون افسردگی، زودرنجی و حساسیت، ناآرامی و بی‌قراری و عصبانیت بروز می‌دهد اگر نگرانی به موقع رفع نگردد به تدریج به ناسازگاری می‌انجامد.

دزدی:

همیشه برای دزدی مانند هر رفتار دیگرعلتی وجود دارد این علت می‌تواند نیاز شخصی، جلب توجه و تایید اجتماعی و یا ابراز دشمنی با هدف انتقام گرفتن صورت گیرد. نقش عملی الگویی والدین و آموزش ارزش‌ها و رفتار اخلاقی آنان می‌تواند کودکان را با اصول اخلاقی و حقوق دیگران آشنا سازد.

پرخاشگری:
پرخاشگری زیاد نشانگر آن است که کودک در یادگیری رفتارهای مطلوب برای مواجهه با محرک‌هایی که خشم او را برمی‌انگیزد دچار شکست و ناکامی شده، خطر این رفتار کمتر از انزواطلبی است زیرا نشان‌دهنده‌ی تلاش فعال کودک در جبران ناکامی‌هایش می‌باشد. علت اصلی پرخاشگری، شکست‌ها و ناکامی‌های طولانی مدت است و از دیگر علل آن تنبیه‌های شدید و انضباط خشک و انعطاف ناپذیر است.

ناخن جویدن:
از رایج‌‌ترین مشکلات کودکان ابتدایی است و سن اوج آن حدود 11 سالگی است؛ در پسران شایع‌تر است تا دختران. معمولاً کودکان در حال تنش و ناراحتی و استرس به این عمل دست می‌زنند که منبع اصلی ناراحتی‌های او نیز عمدتاً و ضعیت و مشکلات خانواده و پس از آن مدرسه است، معمولاً کودکانی که که ناخن می‌جوند به‌ویژه آن‌ها که نشانه‌های عصبی دیگری مثل تیک، شب‌ادرای و … دارند در مقایسه با دیگر کودکان در کار مدرسه ناموفق‌ترند.

نقش والدین در اصلاح رفتار کودک
در تغییر رفتار کودک نخست باید او را شناخت و بعد به کاوش در زمینه‌ی علل مشکل پرداخت و سرانجام در رفع آن و یا آموزش به کودک برای کنار آمدن و سازگاری با شرایط موجود اقدام کرد.
لازم است بدانیم که کودک چه احساسی نسبت به مشکلش دارد ترکیب توانایی والدین و مربیان در تشخیص و ارزش‌یابی میزان شدت و جدی بودن آن همراه با کنجکاوی آگاهانه آنان به ارائه راه حل به کودک می‌انجامد.

چرا ناهنجاری های رفتاری از فرزند تان سر می زند؟

برخی اوقات کودکان احساسات خود را از طریق رفتارشان ابراز می کنند زیرا این تنها روشی است که آنها می دانند که از طریق آن می توانند آنچه را که احساس می کنند بیان کنند.

حس خشم، سرخوردگی و بلاتکلیفی درباره چیزی، یا احساس گناه و یا شرم، می تواند باعث اشباع احساسات فرزند تان شود و یا به خستگی و ناخوشی فیزیکی آنها منجر شود؛ یا اینکه می تواند به طغیان احساسی یا رفتاری آنها بیانجامد.

منبع